Τα τελευταία χρόνια, αναντίλεκτα η Κυπριακή Εκπαίδευση, έχει στοχοποιηθεί. Γίνονται αναφορές με τρόπο ισοπεδωτικό, σχεδόν πάντα μονόπλευρα, χωρίς το στοιχείο της αντικειμενικότητας και της επιστημονικής/τεχνοκρατικής έρευνας. Δεν είναι λίγες οι φορές άλλωστε, που γίνεται αποσπασματική επίκληση διεθνών ερευνών/μελετών. Αυτό δυστυχώς πράττει συστηματικά και ένας ανεξάρτητος θεσμός του κράτους, η Ελεγκτική Υπηρεσία (ΕΥ). Το ανησυχητικό είναι πως οι εκθέσεις της, σε κάποιο βαθμό στηρίζονται σε υπεραπλουστευμένες συλλογιστικές, παράδοξες συγκρίσεις, ποσοτικές αποτιμήσεις και σε μη ακριβή στοιχεία. Στην πρόσφατη μακροσκελή ετήσια έκθεσή της ΕΥ[1], ασκείται ισοπεδωτική κριτική και γίνονται αναφορές που άπτονται εργασιακών και εκπαιδευτικών θεμάτων, με επιχειρηματολογία που σε πολλές περιπτώσεις δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, ή αποδίδει μερικώς την αλήθεια.
Ειδικότερα, αφήνονται υπονοούμενα ως προς την αποτελεσματικότητα των Κύπριων εκπαιδευτικών, παρουσιάζοντάς τους ως ευνοημένους παραθέτοντας συγκριτικά στοιχεία με άλλες χώρες. Αιχμή του δόρατος για άσκηση κριτικής για το Εκπαιδευτικό μας σύστημα και κατ’ επέκταση την ποιότητα των εκπαιδευτικών είναι οι φαινομενικά χαμηλές επιδόσεις της Κύπρου σε διεθνείς Εκπαιδευτικές Έρευνες. Στην πρόσφατη έκθεσή της η ΕΥ, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να πείσει πως οι επιδόσεις των παιδιών του Δημοτικού είναι χαμηλές σε σχέση με την επένδυση που γίνεται στην εκπαίδευση, η ΕΥ παραθέτει τα αποτελέσματα της TIMSS 2015 αγνοώντας επιδεικτικά την TIMSS 2019[2], στην οποία τα παιδιά και το εκπαιδευτικό σύστημα είχαν πολύ καλύτερα αποτελέσματα. Συγκεκριμένα στα Μαθηματικά Δ΄ τάξης, από 523 βαθμούς το 2015, η Κύπρος ανέβηκε στους 532 το 2019 (ισοφαρίζοντας την αξιοζήλευτη Φινλανδία). Η Κύπρος με την επίδοση αυτή, ανέβηκε από την 23η θέση, στην 18η από 58 χώρες. Στις Φυσικές Επιστήμες Δ΄ τάξης, από 481 βαθμούς το 2015, η χώρα μας ανέβηκε στους 511 το 2019. Ανέβηκε έτσι, από την 36η θέση, στην 30η, ανάμεσα σε 58 χώρες. Επιμελώς δεν αναφέρεται επίσης, το γεγονός πως ακόμη και στη συμμετοχή της Κύπρου το 2015 σημειώθηκε εντυπωσιακή άνοδος στα αποτελέσματά της, σε σχέση με τις προηγούμενες συμμετοχές[3][4]. Η ρητορική απαξίωσης που χρησιμοποιείται ουσιαστικά επιβεβαιώνει πως στην Κύπρο, τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών, χρησιμοποιούνται κατά το δοκούν και κυρίως ως μέσο αποδόμησης των εκπαιδευτικών.
Σε σχέση με τους μισθούς των εκπαιδευτικών η ΕΥ ισχυρίζεται πως υπάρχουν στρεβλώσεις και πρέπει να περιοριστούν. Σύμφωνα όμως με την έκθεση Ευριδίκη[5], στην Κύπρο οι ετήσιοι αρχικοί μισθοί των εκπαιδευτικών τα τελευταία 6 χρόνια (μεταξύ 2014/2015 και 2020/2021), έχουν παρουσιάσει μείωση. Ενώ στις πλείστες χώρες οι μισθοί παραμένουν σταθεροί ή έχουν σημειώσει αύξηση, η Κύπρος βρίσκεται στα πέντε εκπαιδευτικά συστήματα, στα οποία παρατηρήθηκε μείωση (– 0,6%).
Στην έκθεση γίνονται αναφορές στον διδακτικό χρόνο των εκπαιδευτικών. Πρέπει να επισημανθεί πως ο διδακτικός χρόνος στη Δημοτική Εκπαίδευση είναι από τους υψηλότερους στην Ευρώπη. Αθροιστικά στα έξι χρόνια της Δημοτικής Εκπαίδευσης, σε σχέση με τον συνολικό διδακτικό χρόνο που έχουν τα παιδιά, μόνο 9 χώρες έχουν περισσότερο χρόνο από την Κύπρο. Η Κύπρος έχει περισσότερο διδακτικό χρόνο από 27 εκπαιδευτικά συστήματα. Αξίζει να σημειωθεί πως στη συγκεκριμένη έρευνα, ενώ αναφέρεται πως έχουν προσμετρηθεί και τα διαλείμματα στον χρόνο, η Κύπρος δεν τα δήλωσε για τους σκοπούς της έρευνας.
Όσον αφορά τις αναφορές για την αδικαιολόγητη μείωση του διδακτικού χρόνου με βάση τα χρόνια υπηρεσίας, ή την μείωση διδακτικού χρόνου για την υπευθυνότητα τμήματος, επίσημα στοιχεία δείχνουν πως δεν υπάρχει καμιά ερευνητική τεκμηρίωση πίσω από αυτό. Η έκθεση του ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) το 2015[6], αναφέρει πως ο μη διδακτικός χρόνος αποτελεί απαραίτητο και αναγκαίο μέρος της εκπαιδευτικής πράξης. Παρατίθεται επίσης μια ευρεία σειρά από δραστηριότητες που καλείται να διεκπεραιώσει ο εκπαιδευτικός κατά τον μη διδακτικό χρόνο. Εξάλλου, σε ένα ζωντανό οργανισμό όπως τα σχολεία, οι εκπαιδευτικοί αναλαμβάνουν καθημερινά ποικίλες πρωτοβουλίες και προσαρμόζονται στις εκάστοτε απαιτητικές ανάγκες της σχολικής κοινωνίας. Οι εκπαιδευτικοί ανάμεσα σε άλλα, καλούνται να εμπλακούν σε προγράμματα, να υλοποιήσουν δημιουργικές δραστηριότητες, να επικοινωνήσουν και να συνεργαστούν με τους γονείς, να στηρίξουν μαθητές, να συμμετάσχουν σε πολυθεματικές ομάδες ειδικών για στήριξη παιδιών με δυσκολίες, να συμμετάσχουν σε δράσεις για την επαγγελματική τους ανάπτυξη, να εφαρμόσουν καινοτομίες κ.ά. Και φυσικά τα πιο πάνω δεν αποτελούν καμιά πρωτοτυπία ή παραδοξότητα του Κυπριακού Εκπαιδευτικού Συστήματος, αλλά συνήθη πρακτική σε όλα τα προηγμένα εκπαιδευτικά συστήματα. Αξίζει να σημειωθεί πως στα περισσότερα εκπαιδευτικά συστήματα δίνονται επιδόματα για τα διάφορα επιπρόσθετα καθήκοντα που αναλαμβάνουν οι εκπαιδευτικοί, όπως η συμβουλευτική των μαθητών, μεντορισμός, εξωδιδακτικές δραστηριότητες, διοικητικά καθήκοντα, υπερωριακή απασχόληση, διδασκαλία σε δύσκολες συνθήκες, κ.ά. Στην Κύπρο, αντί επιδομάτων, δίνονται κάποιες μειώσεις σε διδακτικό χρόνο.
Επίσης, η ΕΥ θεωρεί αναγκαία την αξιολόγηση της οργανωτικής δομής των σχολείων, ούτως ώστε να περιλαμβάνει τις απαιτούμενες θέσεις διοικητικού/γραμματειακού προσωπικού, το οποίο θα μπορεί να αναλάβει καθήκοντα που σήμερα εκτελούνται από εκπαιδευτικούς. Η ΕΥ αγνοεί επιδεικτικά πως στη Δημοτική Εκπαίδευση δεν δίνονται απαλλαγές σε εκπαιδευτικούς για εκτέλεση διοικητικών/γραμματειακών καθηκόντων όπως σε άλλες βαθμίδες αλλά ταυτόχρονα οι εκπαιδευτικοί αναγκάζονται να εκτελούν τα πιο πάνω καθήκοντα έτσι ώστε να μπορούν να λειτουργούν τα σχολεία. Παράλληλα, ο διοικητικός χρόνος που αναλογεί στα σχολεία Δημοτικής είναι πολύ μικρότερος από άλλες βαθμίδες. Για παράδειγμα, η αναλογία διοικητικού χρόνου ανά μαθητή είναι περίπου 0,28 στα Δημοτικά σε σύγκριση με 0,67 στη Μέση Εκπαίδευση. Διευκρινίζεται πως η σύγκριση δε γίνεται για να μειωθεί ο χρόνος διοίκησης στη Μέση εκπαίδευση, ο οποίος ορθά υπάρχει, αλλά για να γίνουν αντιληπτές οι πραγματικές διοικητικές ανάγκες σε ένα σύγχρονο σχολείο, με συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις. Στα δε Νηπιαγωγεία η κατάσταση είναι ακόμη πιο δύσκολη και το διοικητικό βάρος δυσβάστακτο. Οι διευθυντικές οργανικές θέσεις δεν είναι αρκετές για να καλύψουν τις ανάγκες των Νηπιαγωγείων με αποτέλεσμα να αναγκάζονται να εκτελούν διοικητικά καθήκοντα ακόμη και απλές νηπιαγωγοί, με ελάχιστο (αν όχι ανύπαρκτο) διοικητικό χρόνο.
Στην έκθεση γίνεται αναφορά και στον συνδικαλιστικό χρόνο που παραχωρείται στις Εκπαιδευτικές Οργανώσεις. Η ΕΥ δεν λαμβάνει υπόψη πως ο συνδικαλιστικός χρόνος είναι βασισμένος στην πρακτική που ακολουθείται σε όλο τον κόσμο και είναι βασισμένος σε διεθνείς συμφωνίες[7]
Η επανειλημμένη, μονόπλευρη και αποσπασματική παράθεση αναφορών στην πρόσφατη έκθεση της ΕΥ για την εκπαίδευση, δεν μπορούν να θεωρηθούν τίποτα άλλο παρά μια στοχευμένη επίθεση στην εκπαίδευση και την εκπαιδευτική κοινότητα. Τέτοιου είδους επιθέσεις είναι από κάθε άποψη αδικαιολόγητες και κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό στον ευαίσθητο και πολυσήμαντο χώρο της εκπαίδευσης. Σαφώς και η εκπαίδευσή μας ταλανίζεται από πολλά προβλήματα με αρκετά περιθώρια βελτίωσης. Η εκπαίδευση όμως, δεν μπορεί να αποτιμάται μόνο με όρους της οικονομίας, με τη συνεχή επίκληση της σχολικής αποτελεσματικότητας ή τους όρους εργασίας των εκπαιδευτικών.
Μιχάλης Αλεξόπουλος, Γενικός Οργανωτικός Γραμματέας ΠΟΕΔ. Γενικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ
Λεωνίδας Χατζηλοΐζου, Μέλος ΔΣ ΠΟΕΔ, Γενικός Οργανωτικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ
Χάρης Χαραλάμπους, Γενικός Γραμματέας ΠΟΕΔ, Μέλος Εκτελεστικής Γραμματείας Α.Κί.ΔΑ
[1] https://www.sigmalive.com/files/download/175943
[2] https://timss2019.org/reports/wp-content/themes/timssandpirls/download-center/TIMSS-2019-International-Results-in-Mathematics-and-Science.pdf
[3] https://goo.gl/Gf6a6q
[4] http://keea-timss.pi.ac.cy/timss/data/uploads/timss_2015_pressrelease7dec2016pr.pdf
[5] https://eurydice.eacea.ec.europa.eu/publications/teachers-and-school-heads-salaries-and-allowances-europe-20202021
[6] https://www.oecd-ilibrary.org/docserver/5js64kndz1f3-en.pdf?expires=1530713665&id=id&accname=guest&checksum=7F8E509D23E2080EA6B868586A5430A7
[7] http://www.cylaw.org/nomoi/enop/non-ind/2012_1_55/full.html