«Οι εκπαιδευτικοί που χρειαζόμαστε για την εκπαίδευση που θέλουμε: Η παγκόσμια επιτακτική ανάγκη, να αντιστραφεί η έλλειψη εκπαιδευτικών[1]». Αυτό ήταν το θέμα της παγκόσμιας μέρας εκπαιδευτικού της UNESCO για το 2023. Σύμφωνα με τη μελέτη των εκπαιδευτικών συστημάτων σε όλο τον κόσμο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια άνευ προηγουμένου παγκόσμια έλλειψη εκπαιδευτικών που επιδεινώνεται από την υποβάθμιση των συνθηκών εργασίας και της ποιότητας του επαγγέλματος του εκπαιδευτικού. Παράγοντες όπως το εργασιακό άγχος, η συνεχώς αυξανόμενη βία και παραβατικότητα, η εργασιακή αβεβαιότητα, επηρεάζουν δυσμενώς το επάγγελμα του εκπαιδευτικού.
Η UNESCO, μέσα από τις δράσεις της παγκόσμιας μέρας εκπαιδευτικού, τόνισε τη σημασία του να σταματήσει η μείωση του αριθμού των εκπαιδευτικών και επεσήμανε, πως πρέπει να δοθούν κίνητρα, σημειώνοντας πως αυτό πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα και για τις εκάστοτε Κυβερνήσεις. Υπογραμμίστηκε, πως η ανάγκη για να αντιστραφεί η έλλειψη σε προσωπικό, είναι αλληλένδετη με την ποιότητα της εργασίας, την ασφάλεια στην εργοδότηση, αλλά και τους όρους / δικαιώματα εργοδότησης. Παράγοντες όπως το μισθολόγιο, οι συνθήκες εργασίας, ο περιορισμός της εργασιακής αβεβαιότητας, οι υποστηρικτικές δομές και η πιθανότητα για μελλοντική εργοδότηση, αναπόφευκτα επηρεάζουν και την ελκυστικότητα του επαγγέλματος του εκπαιδευτικού και προφανώς τη ζήτηση.
Είναι δεδομένο, η Πολιτεία της Κύπρου, πρέπει να δράσει προληπτικά και έγκαιρα, με καίριες παρεμβάσεις, διορθώνοντας τις στρεβλώσεις που υπάρχουν στο σύστημα εισδοχής εκπαιδευτικών και στους όρους εργασίας των εκτάκτων συναδέλφων. Σε κάθε άλλη περίπτωση, θα παρουσιαστούν σοβαρές επιπλοκές και αδιέξοδα και στον τόπο μας, τόσο σε έλλειψη εκπαιδευτικών, όσο και στην ποιότητά τους. Ήδη καταγράφεται έντονη έλλειψη ενδιαφέροντος, τόσο από αντικαταστάτες, όσο και συμβασιούχους στα ολοήμερα σχολεία, με αποτέλεσμα τα σχολεία να αντιμετωπίζουν μεγάλα προβλήματα στη στελέχωσή τους και η λειτουργία τους να καθίσταται προβληματική και δύσκολη.
Είναι γνωστό ότι στο Κυπριακό Εκπαιδευτικό Σύστημα, παρατηρούνται διαχρονικά προβλήματα σε σχέση με τους νεότερους συναδέλφους και τις συνθήκες – όρους εργασίας τους. Επιγραμματικά, καταγράφονται τα εξής:
- Οι αντικαταστάτες εργάζονται χωρίς το δικαίωμα σε άδεια ασθενείας ή άδεια απουσίας για προσωπικούς λόγους, χωρίς δικαίωμα σε ανεργιακό επίδομα για την περίοδο των διακοπών των Χριστουγέννων και του Πάσχα και με ωρομίσθιο καθεστώς.
- Οι συμβασιούχοι των Προαιρετικών Ολοήμερων Σχολείων εργάζονται με μισθούς πείνας και με κουτσουρεμένους όρους εργοδότησης. Για παράδειγμα, δεν δικαιούνται άδειες απουσίας για προσωπικούς λόγους, ενώ οι υπόλοιποι συμβασιούχοι δικαιούνται.
- Οι συμβασιούχοι εργάζονται με την αβεβαιότητα της μη επαναπρόσληψής τους ή του διορισμού σε δυσμενείς/απομακρυσμένες περιοχές, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, για τις οικογενειακές και οικονομικές τους συνθήκες.
- Οι αορίστου χρόνου εκπαιδευτικοί εργάζονται με την αβεβαιότητα του αν και πότε θα μονιμοποιηθούν. Ελλοχεύει δε ο κίνδυνος να μείνουν εκτός εκπαίδευσης λόγω πλεονασμού ή λήξης της ισχύος των εξετάσεων ή της κατάργησης των καταλόγων. Ενώ δε βρίσκονται στην εκπαίδευση για χρόνια, δεν έχουν ενεργοποιημένες μονάδες μετάθεσης, με αποτέλεσμα η Υπηρεσία να τους μεταχειρίζεται δυσμενώς.
Ανάμεσα σε όλα αυτά, διαφαίνεται πλέον ξεκάθαρα, πως οι ανάγκες μετά το 2027, με την κατάργηση του καταλόγου διοριστέων, σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορούν να καλύπτονται μόνο μέσω του συστήματος διορισίμων. Με απλά λόγια, τον Σεπτέμβρη του 2027, δεν θα υπάρχει επαρκής αριθμός εκπαιδευτικών, για να στελεχώσει τα σχολεία, είτε για κάλυψη εκπαιδευτικών αναγκών, είτε για κάλυψη κενών που προκύπτουν από απουσίες.
Είναι ξεκάθαρο πως οι έκτακτοι εκπαιδευτικοί, είναι χωρισμένοι σε πολλές και διαφορετικές κατηγορίες, με κοινό χαρακτηριστικό την αβεβαιότητα και την ανασφάλεια σε σχέση με την εργασία τους ή και την παρουσία τους στο εκπαιδευτικό σύστημα. Οι εκατοντάδες εκπαιδευτικοί που δικαίως αισθάνονται ως αναλώσιμοι, προφανώς και δεν αντιμετωπίζονται με σεβασμό από το Κράτος και αυτό δεν είναι βοηθητικό στο να υπάρξει και το απαιτούμενο ενδιαφέρον. Το ΥΠΑΝ, οφείλει επιτέλους να σεβαστεί τους ανθρώπους αυτούς, να συμμορφωθεί με τις συστάσεις που κατά καιρούς δημοσιεύονται όπως για παράδειγμα από την UNESCO και να προσέλθει στον διάλογο για οριστική επίλυση των δεκάδων προβλημάτων που υπάρχουν.
Είναι εκ των ων ουκ άνευ, πως για την αντιμετώπιση της πρόκλησης με την έλλειψη εκπαιδευτικού προσωπικού αλλά και ενδιαφέροντος από υποψηφίους, η Πολιτεία και τα αρμόδια Υπουργεία, πρέπει να επενδύσουν στο ανθρώπινο δυναμικό, να το στηρίξουν επαρκώς και να μεριμνήσουν για την εργασιακή του ασφάλεια αλλά και την επαγγελματική του ανάπτυξη. Προς αυτή την κατεύθυνση, θα πρέπει να παρασχεθούν στους εκπαιδευτικούς ανταγωνιστικοί μισθοί και παροχές, να κατοχυρωθούν ικανοποιητικοί όροι εργοδότησης, να αυξηθούν οι οργανικές θέσεις ώστε να μειωθεί η εργασιακή ανασφάλεια, να ληφθούν μέτρα μη θυματοποίησης των συναδέλφων που αυτή τη στιγμή εργάζονται, με ταυτόχρονη διατήρηση του καταλόγου διοριστέων, να γίνουν νομοθετικές ρυθμίσεις κατοχύρωσης των εκπαιδευτικών αορίστου χρόνου και να δομηθούν συστήματα υποστήριξης που θα τους βοηθήσουν να διαχειριστούν το άγχος της δουλειάς.
Μιχάλης Αλεξόπουλος, Γενικός Οργανωτικός Γραμματέας ΠΟΕΔ, Γενικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ