Το 2015 ψηφίστηκε από τη Βουλή το νέο σύστημα διορισμών, το οποίο εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το 2017, με τη διεξαγωγή της πρώτης σειράς εξετάσεων. Σημειώνεται πως έγκαιρα, και πριν την ψήφισή του, είχαν κατατεθεί έντονοι προβληματισμοί και επιφυλάξεις για τη βιωσιμότητά του συστήματος και είχαν αναδειχθεί προβλήματα που αναμένονταν στο άμεσο μέλλον, τα οποία αναπόφευκτα θα ταλάνιζαν την εκπαίδευση τα επόμενα χρόνια.
Σχεδόν 10 χρόνια μετά, υπάρχει πλέον παραδοχή και από το ίδιο το ΥΠΑΝ, πως το νέο σύστημα διορισμών:
- δημιουργεί στρεβλώσεις,
- είναι αποθαρρυντικό,
- το ποσοστό επιτυχίας των εκπαιδευτικών στις εξετάσεις είναι μικρό και απογοητευτικό σε όλες τις ειδικότητες.
Αναντίλεκτα, το νέο σύστημα διορισίμων παρουσιάζει πολλές και σημαντικές στρεβλώσεις, οι οποίες επιβάλλεται να διορθωθούν. Διαφορετικά, το σύστημα θα συνεχίσει να παρουσιάζει προβλήματα και νομοτελειακά θα καταρρεύσει.
Πιο κάτω καταγράφονται επιγραμματικά, κάποιες από αυτές τις στρεβλώσεις:
- Διαφάνεια
Είναι παραδεκτό, πως η ανωνυμία στους αναρτημένους καταλόγους διορισίμων προκαλεί εύλογα ερωτήματα. Οι κατάλογοι διορισίμων δεν είναι ονομαστικοί, σε αντίθεση με τους καταλόγους διοριστέων, γεγονός που εγείρει θέματα διαφάνειας, αφού δεν μπορεί να γίνει σύγκριση μεταξύ των υποψηφίων, ή ένσταση για ενδεχόμενα λάθη στον κατάλογο και δεν μπορεί να γίνει εξακρίβωση για το αν τηρείται η σειρά του καταλόγου κατά τους διορισμούς και τις τοποθετήσεις. Από την άλλη πλευρά, στον κατάλογο διοριστέων υπάρχει διαφάνεια μεταξύ των υποψηφίων σε σχέση με τον βαθμό του πτυχίου των αδιόριστων εκπαιδευτικών, την ημερομηνία γέννησής τους, τις μεταπτυχιακές τους σπουδές, τη στρατιωτική θητεία και την ημερομηνία κατάθεσης του πτυχίου τους, χωρίς να υπάρχει θέμα προσωπικών δεδομένων, όπως περιέργως τίθεται για τον κατάλογο διορισίμων.
- Αξιοκρατία – Αξιοπιστία
Από την εφαρμογή του νέου συστήματος και εντεύθεν, το σύστημα παρουσίασε αρκετά προβλήματα που προκάλεσαν και ακόμα προκαλούν εύλογες ανησυχίες για την αξιοπιστία του. Πιο συγκεκριμένα στις εξετάσεις του 2017, υπήρξε διαρροή θεμάτων με ενδεχόμενη μάλιστα εμπλοκή ιδιωτικών Πανεπιστημίων και φροντιστηρίων που δραστηριοποιούνται στην προετοιμασία υποψηφίων για τις εξετάσεις. Σημειώνεται δε πως αρκετά συχνά αναπτύσσεται ψιθυρολογία για βοήθεια σε ημετέρους, που είτε ισχύει είτε όχι, δημιουργεί αμφισβήτηση και τριγμούς στο σύστημα.
- Ενδιαφέρον για συμμετοχή και πιθανότητα επιτυχίας
Μελετώντας τα στοιχεία που δημοσιεύονται για το σύστημα διορισίμων, φαίνεται να μην υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον στη συμμετοχή αδιόριστων εκπαιδευτικών. Συγκεκριμένα, εκδηλώνει ενδιαφέρον περίπου το 15% - 20% των ατόμων που απαρτίζουν τους καταλόγους διοριστέων. Παράλληλα, μελετώντας τις εξετάσεις του 2017, 2019 και 2021, φαίνεται να υπάρχουν τεράστια ποσοστά αποτυχίας στις εξετάσεις που έχουν παρακαθίσει οι υποψήφιοι. Φαίνεται δε, πως η στάθμιση των εξεταστικών δοκιμίων που τυγχάνουν με τη στατιστική επεξεργασία, αποτελεί τροχοπέδη στην αύξηση των επιτυχόντων. Προκύπτει ακόμη, η στρέβλωση του να περνά κάποιος τις εξετάσεις με 50 – 50 – 50 σε κάθε εξέταση και να μην περνά κάποιος με 80 – 80 – 49. Δεν απαντήθηκε ποτέ το ερώτημα για το ποιος από τους δύο υποψηφίους του παραδείγματος, θεωρείται ικανός και άξιος.
- Εξετάσεις
Έχει παρατηρηθεί πως η έκταση των εξεταστικών δοκιμίων, δεν ανταποκρίνεται στον χρόνο που δίνεται στους υποψηφίους που παρακάθονται στις εξετάσεις, για επίλυση των γραπτών. Αυτό αναγκάζει τους υποψηφίους, να απαντούν βιαστικά, σε ερωτήσεις που κρύβουν αρκετές παγίδες και έχουν λεπτομέρειες που δεν έχουν σκοπό να αξιολογήσουν την ικανότητα του υποψηφίου, παρά μόνον να τον συγχύσουν. Δυστυχώς η πρακτική αυτή προκαλεί ματαίωση στους εξεταζόμενους τους κάνει να αισθάνονται πως ο κόπος τους για προετοιμασία ήταν μάταιος. Καταγράφονται επίσης, παράπονα για ερωτήσεις με ιδιαίτερα ψηλό βαθμό δυσκολίας και πολλές φορές με μη κατανοητή διατύπωση. Σημειώνεται ακόμη, πως δεν δίνεται η δυνατότητα στους υποψηφίους, να ζητήσουν επαναξιολόγηση του/των γραπτού/ών τους.
- Χρονικό πλαίσιο Εξετάσεων
Οι εξετάσεις διεξάγονται κάθε δύο χρόνια, κατά τον μήνα Νοέμβρη. Η συγκεκριμένη πρακτική προκαλεί αρκετές δυσκολίες στους υποψηφίους, αφού τα σχολεία είναι ανοιχτά και αρκετοί εξ αυτών εργάζονται. Ιδιαίτερα σοβαρό πρόβλημα παρατηρείται με τα άτομα που εργάζονται σε θέση αντικαταστάτη ή στα Προαιρετικά Ολοήμερα Σχολεία και οι οποίοι δεν δικαιούνται άδεια απουσίας για προσωπικούς λόγους, με απολαβές. Πέραν του γεγονότος πως τα άτομα αυτά χάνουν τον ημερήσιο μισθό τους, τα σχολεία αναπόφευκτα μένουν εκτεθειμένα και αστελέχωτα κατά τη μέρα των εξετάσεων, σε ενδεχόμενη δικαιολογημένη απουσία των υποψηφίων.
- Καταρτισμός καταλόγων
Λόγω της έλλειψης ενδιαφέροντος και των πολύ χαμηλών ποσοστών επιτυχίας, προκύπτει πολύ μικρός αριθμός επιτυχόντων σε αρκετούς καταλόγους. Μετά το 2027, χρονιά που με βάση τη νομοθεσία θα καταργηθεί ο κατάλογος διοριστέων, θα προκύψουν σοβαρά ζητήματα στο κομμάτι των αντικαταστάσεων αλλά και των συμβάσεων, αφού οι ανάγκες θα είναι αδύνατον να καλυφθούν από τον κατάλογο διορισίμων.
- Διορισμοί
Ένας υποψήφιος από τον κατάλογο διορισίμων, μπορεί να λάβει διορισμό για 1 ή 2 χρόνια και την επόμενη χρονιά να μην επαναδιοριστεί, λόγω ανακατάταξης στον κατάλογο (εξαιτίας των εξετάσεων και της καθεχρονικής αύξησης των εκπαιδευτικών αορίστου χρόνου). Με αυτή τη στρέβλωση, δεν αξιοποιείται η εκπαιδευτική πείρα αυτών των εκπαιδευτικών και προφανώς το γεγονός πως πέτυχαν στις εξετάσεις δεν έχει ιδιαίτερη σημασία.
Αυτές είναι μόνο μερικές από τις στρεβλώσεις οι οποίες είναι γενικά παραδεκτό πως υπάρχουν και δημιουργούν σοβαρότατα προβλήματα. Τόσο για το μέλλον των ιδίων των υποψηφίων όσο και στη λειτουργία, αποδοτικότητα και εξυπηρέτηση των σκοπών για τους οποίους καταρτίστηκε το νέο σύστημα διορισμών.
Τονίζεται πως ουδείς αντιμάχεται το νέο σύστημα διορισίμων, το οποίο εφαρμόζεται εδώ και 7 χρόνια και από το οποίο έχουν τύχει διορισμού εκατοντάδες συνάδελφοι. Αναμφισβήτητα, το σύστημα αυτό, πρέπει να διατηρηθεί, αφού δίνει το δικαίωμα σε άτομα που βρίσκονται σε χαμηλή θέση στους καταλόγους, να διεκδικήσουν θέση στη Δημόσια Εκπαίδευση. Επιβάλλεται όμως να θωρακιστεί και να βελτιωθεί στην ολότητά του, ώστε να μην αποτελεί μια ψυχοφθόρα διαδικασία που να προκαλεί ματαίωση στους υποψηφίους. Καθίσταται λοιπόν αναγκαίο, το σύστημα να γίνει ανθρώπινο, λειτουργικό, αξιόπιστο, ελκυστικό και πετυχημένο.
Τέλος, λαμβάνοντας υπόψη και τα πιο πάνω, προκύπτει αβίαστα η ανάγκη για διατήρηση του καταλόγου διοριστέων για κάθε ειδικότητα. Έτσι θα διασφαλιστεί πως το εκπαιδευτικό μας σύστημα θα έχει ικανοποιητικό αριθμό εκπαιδευτικών για να καλύπτει τις ανάγκες που υπάρχουν και θα περιορίσει το άγχος χιλιάδων ατόμων που οδεύουν προς την έξοδο από το επάγγελμα και για τα οποία η μοναδική σωτηρία είναι η επιτυχία στο σύστημα διορισίμων το οποίο κατακλύζεται από στρεβλώσεις.
Μιχάλης Αλεξόπουλος, Οργανωτικός Γραμματέας ΠΟΕΔ, Γενικός Γραμματέας Α.ΚΙ.ΔΑ.
Μαρία Κασάπη, Αντικαταστάτρια Δημοτικής Εκπαίδευσης
Μαρία Φατσίτα, Αντικαταστάτρια Δημοτικής Εκπαίδευσης