Πρόσφατα αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του ΥΠΑΝ, ο απολογισμός και η λογοδοσία[1] του απερχόμενου πολιτικού προϊστάμενου του Υπουργείου Παιδείας, για την τρίχρονη παρουσία του σ’ αυτό το ζωτικής σημασίας Υπουργείο. Ένας απολογισμός που αποτελεί την απέλπιδα προσπάθεια της απερχόμενης ηγεσίας του Υπουργείου, να αποχωρήσει θεαματικά προβάλλοντας έργο. Δυστυχώς όμως, όλα αυτά απέχουν πολύ από την πραγματικότητα. Η σκληρή και πολλές φορές δυσβάστακτη καθημερινότητα στα σχολεία, το απάνθρωπο εργασιακό καθεστώς εκατοντάδων συναδέλφων, ο μεγάλος αριθμός μαθητών που στερούνται εκείνα που δικαιούνται, μαρτυρούν του λόγου το αληθές. Αναντίλεκτα, τα συσσωρευμένα προβλήματα στον χώρο της παιδείας είναι πολλά, χρονίζοντα και χρήζουν άμεσου χειρισμού. Η απουσία οράματος, στρατηγικής και θέλησης τα τελευταία χρόνια, έχουν δημιουργήσει ένα επικίνδυνο ναρκοπέδιο στον χώρο της παιδείας, που είναι έτοιμο να εκραγεί.

Στον απολογισμό πεπραγμένων, υπάρχουν πολλές αναφορές σε σειρά πολιτικών, που υποτίθεται αποτελούν παρακαταθήκη για το μέλλον. Δυστυχώς όμως, τα πλείστα που αναφέρονται για την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση είναι αναληθή, ημιτελή, απλές εξαγγελίες ή πυροτεχνήματα. Είναι δε ζητήματα, που ο νέος ΥΠΑΝ θα βρει άμεσα μπροστά του. Στη συνέχεια παρατίθενται κάποια παραδείγματα, με την απόδοση της πραγματικής εικόνας:

• Κανονισμοί Δημοτικής Εκπαίδευσης: Προωθήθηκαν στη Βουλή από το ΥΠΑΝ, χωρίς σχετική διαβούλευση με τους εμπλεκόμενους φορείς και αφού αγνοούνταν από το 2017 στη Νομική Υπηρεσία. Στους προτεινόμενους κανονισμούς, έγιναν προσθήκες χωρίς καμιά διαβούλευση, ενώ καταγράφεται πως μετά από την πάροδο τόσο μεγάλου χρονικού διαστήματος, θα έπρεπε να γίνει επικαιροποίηση σε κάποιες από τις πρόνοιές τους. Η Επιτροπή Παιδείας της Βουλής, ομόφωνα τους επέστρεψε πίσω στο ΥΠΑΝ, ζητώντας θεσμικό διάλογο στα ενδεδειγμένα θεσμοθετημένα Σώματα. Στους κανονισμούς περιλαμβάνεται και το κεφάλαιο των σχολικών αργιών, τις οποίες ο απερχόμενος Υπουργός Παιδείας επιχείρησε να καταργήσει μέσω ανακοινώσεων, χωρίς να γίνει ο παραμικρός διάλογος εκεί που προβλέπεται.
• Επέκταση του θεσμού του Υπεύθυνου Τμήματος στη Δημοτική Εκπαίδευση: Ο θεσμός αμφισβητήθηκε ανοικτά, ως κομμάτι του περιβόητου «εξορθολογισμού» το καλοκαίρι του 2018. Στη συνέχεια το ΥΠΑΝ επιχείρησε να αμφισβητήσει τη συμφωνία που έγινε στη ΜΕΠΕΥ. Μετά από έντονες πιέσεις, τελικά το ΥΠΑΝ υπαναχώρησε, αποδεχόμενο τη σημασία του θεσμού, ξεκινώντας τη σταδιακή επέκτασή του στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Αυτή τη στιγμή ο θεσμός μπορεί να χαρακτηριστεί ως κουτσουρεμένος, αφού ακόμα εκκρεμεί η πλήρης του επέκταση. Το ΥΠΑΝ έχει θέσει χρονοδιάγραμμα μέχρι το 2026, για να γλυτώσει τον μικρό αριθμό διορισμών που θα προκύψει καθαρά με οικονομίστικη συλλογιστική. Έτσι, ένας σημαντικός θεσμός εφαρμόζεται μερικώς, με διάφορες ταχύτητες, ενώ αναντίλεκτα είναι αναγκαίος σε όλα τα πλαίσια και τάξεις.
• Ψηφιακή Τεχνολογία: Καταγράφεται η διαχρονική αδυναμία της Επίσημης Πλευράς να εφοδιάσει τα σχολεία με σύγχρονο εξοπλισμό, άμεσα και έγκαιρα. Η γύμνια του ΥΠΑΝ φάνηκε ξεκάθαρα, κατά την περίοδο της πανδημίας, όπου μαθητές αποκλείστηκαν από τη μαθησιακή διαδικασία και η εξ αποστάσεως εκπαίδευση στηρίχθηκε κυρίως στο φιλότιμο και τις άοκνες προσπάθειες των εκπαιδευτικών και μόνον! Δεν είναι υπερβολή να αναφερθεί, πως οι υποδομές στα σχολεία χρήζουν πλήρους εκσυγχρονισμού.
• Επέκταση της Προδημοτικής από την ηλικία των 4 ετών: Μια σημαντικότατη πολιτική με αδιαμφισβήτητα εκπαιδευτικά οφέλη για τους μαθητές, που απέτυχε παταγωδώς λόγω του ανεπαρκούς σχεδιασμού του ΥΠΑΝ και των εμμονών του. Με σαφείς σκοπιμότητες, χρησιμοποιήθηκε για να γίνει το άρμα ιδιωτικοποίησης της Δημόσιας Εκπαίδευσης. Αντί να προνοήσει ώστε να δημιουργηθούν έγκαιρα οι υποδομές και δομές, το ΥΠΑΝ απώλεσε σημαντικό χρόνο και με τις ενέργειές του, οδήγησε την πολιτική αυτή στον «πάγο». Πλέον ο νόμος βρίσκεται στο Ανώτατο και άρα είναι ανενεργός, στερώντας από τα παιδιά και τους γονείς τους, μια ουσιαστική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.
• Μεταναστευτική Βιογραφία: Παρά την υποτιθέμενη αναδιοργάνωση και την εξαγγελθείσα βελτιωμένη εποπτεία και πρακτικές για τη στήριξη των παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία, το πρόγραμμα ουσιαστικά αποδιοργανώθηκε, στερώντας από τα παιδιά που το έχουν ανάγκη, πολύτιμο διδακτικό χρόνο. Η επιμονή του ΥΠΑΝ για εργοδότηση προσωπικού με αγορά υπηρεσιών, στέρησε από τα σχολεία τη συνοχή στο ωρολόγιο πρόγραμμα και απωλέστηκε σημαντικός διδακτικός χρόνος για τα παιδιά. Για δύο συνεχόμενες χρονιές, χρειάστηκαν έντονες πιέσεις ώστε να πειστεί το ΥΠΑΝ να πράξει το αυτονόητο. Να ενσωματώσει δηλαδή τις ώρες της μεταναστευτικής βιογραφίας στο κανονικό πρόγραμμα του σχολείου. Δυστυχώς όμως, αυτό δεν έγινε για το σύνολο των ωρών.  
• Επιλογή των εκπαιδευτικών με διαγωνιστική διαδικασία: Το περιβόητο Νέο Σύστημα Διορισμών. Ο σχετικός διαγωνισμός που πραγματοποιήθηκε τρεις φορές (2017, 2019, 2021), με τραγικά ποσοστά επιτυχίας, απέδειξε πως τα διαγνωστικά εργαλεία απέτυχαν. Εκκρεμεί δε το πόρισμα για τη διαρροή που παρατηρήθηκε στα θέματα του 2017, αφήνοντας σκιές στην αξιοπιστία και εγκυρότητα του συστήματος. Επίσης αντί να τερματιστεί η διόγκωση των καταλόγων και να προχωρήσουν οι διορισμοί, διαφάνηκε πως στην πραγματικότητα δημιουργήθηκε ακόμα ένας κατάλογος, που οδηγεί επίσης στην ανεργία. Η αναπόφευκτη αύξηση των εκπαιδευτικών αορίστου χρόνου, τα νομικά κενά και η επιδερμικότατα με την οποία στήθηκε το όλο εγχείρημα, ήδη απασχολούν και θα απασχολήσουν την Κυπριακή Εκπαίδευση τα επόμενα χρόνια. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, που το ΥΠΑΝ ζητά επιτακτικά διάλογο, για να βελτιωθεί το σύστημα διορισμών, αφού προφανώς απέτυχε.
• Σχέδιο Αξιολόγησης Εκπαιδευτικού Έργου και Εκπαιδευτικών:  Ακόμα ένα ζωτικής φύσης ζήτημα που προσεγγίστηκε από το ΥΠΑΝ με ελαφρότητα, χωρίς ουσιαστικό διάλογο και με εμφανείς τις προθέσεις να γίνει μια εξαιρετικά σημαντική μεταρρύθμιση με μηδενικό κόστος. Μια μεταρρύθμιση που με βάση τη φιλοσοφία της, επιβαρύνει ακόμη περισσότερο τη διευθυντική ομάδα και το υπόλοιπο προσωπικό, χωρίς ελαφρύνσεις σε διδακτικό χρόνο, χωρίς στήριξη του διοικητικού χρόνου και χωρίς πρόθεση για επένδυση. Το σχέδιο βρίσκεται στη Νομική Υπηρεσία για νομοτεχνική μελέτη, παρά το γεγονός πως ουδέποτε συζητήθηκε εις βάθος και δεν εισακούστηκαν οι θέσεις και εισηγήσεις των Εκπαιδευτικών Οργανώσεων.  
• Αξιολόγηση μαθητών: Η εφαρμογή της Σχολικής Έκθεσης Προόδου μετά τη δοκιμαστική της εφαρμογή, έπρεπε να αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης, αναθεώρησης και επανασχεδιασμού, με βάση την ανατροφοδότηση που υπάρχει. Εδώ και τρία χρόνια, ζητείται επιτακτικά διάλογος από την ΠΟΕΔ, με το ΥΠΑΝ να υπνώττει.
• Συστήματα εξαερισμού: Η φάση της δοκιμαστικής εισαγωγής συστημάτων καθαρισμού του αέρα σε περίπου εκατό σχολικές αίθουσες ολοκληρώθηκε πέρσι και ακόμη αναμένεται η υλοποίηση της εξαγγελίας για γενική εφαρμογή. Ουσιαστικά το ΥΠΑΝ καθυστέρησε και σε αυτό το μέτρο αδικαιολόγητα, αποτυγχάνοντας να δημιουργηθεί μεγαλύτερη άνεση και βελτιωμένες συνθήκες υγιεινής στους σχολικούς χώρους. Και όλα αυτά ενώ η πανδημία δεν μας έχει εγκαταλείψει και οι εποχιακή γρίπη καλπάζει.
• Κλιματισμός στα σχολεία: Με ανάλογο τρόπο, ενώ λήφθηκαν αποφάσεις πολιτικής για τον κλιματισμό στα σχολεία, παρατηρείται αδικαιολόγητη καθυστέρηση στην προκαταρκτική μελέτη και εκτίμηση από την πλευρά του ΥΠΑΝ. Εδώ και δύο χρόνια γίνεται μελέτη! Τα σχολεία όμως, ένεκα κι αυτής της κωλυσιεργίας, θα συνεχίσουν να εργάζονται σε ανυπόφορες συνθήκες, για ακόμη μια σχολική χρονιά.
• Τερματισμός της αγοράς υπηρεσιών για προγράμματα του ΥΠΑΝ: Η απόφαση της Κυβέρνησης, μετά από μελέτη  που ουδείς είδε και επικαλούμενο διαβουλεύσεις μηνών, που ποτέ δεν έγιναν, ανακοίνωσε στις 26 Ιανουαρίου την κατάργηση της αγοράς υπηρεσιών. Μια βδομάδα πριν τις προεδρικές εκλογές. Ενδιάμεσα αγνοήθηκε η απόφαση του Διοικητικού Δικαστηρίου το 2020,  που έκρινε το συγκεκριμένο καθεστώς ως παράνομο, με το Υπουργικό Συμβούλιο να εμφανίζεται ως ανακόλουθο, αφού το 2018 είχε δεσμευτεί σε σεβασμό των δικαστικών αποφάσεων. Αδικαιολόγητα χάθηκε πολύτιμος χρόνος, εις βάρος των επηρεαζόμενων και η πρόσφατη απόφαση της Κυβέρνησης, ουσιαστικά κληροδοτείται στην … επόμενη.

Σαφέστατα, υπάρχουν και πολλά άλλα ανοιχτά ζητήματα στον χώρο της παιδείας, τα οποία δεν περιλαμβάνονται στον απολογισμό του ΥΠΑΝ. Ζητήματα που ταλανίζουν παιδιά, γονείς και εκπαιδευτικούς και που το ΥΠΑΝ έδειξε απρόθυμο να επιλύσει: η αύξηση των Οργανικών θέσεων, οι όροι εργοδότησης αντικαταστατών, η διασφάλιση των εκπαιδευτικών αορίστου χρόνου, η αναδιάρθρωση του διοικητικού χρόνου της διευθυντικής ομάδας, η μείωση του διδακτικού χρόνου των απλών εκπαιδευτικών, η βελτίωση των σχολικών κτιρίων, η ενίσχυση του γραμματειακού και βοηθητικού προσωπικού, η στήριξη των σχολείων σε θέματα αποκλίνουσας συμπεριφοράς κ.ά.

Είναι εκ των ων ουκ άνευ, πως απαιτούνται περισσότερα έργα και λιγότερες θεωρητικές εξαγγελίες ή επικοινωνιακά παιχνίδια. Ο νέος Υπουργός Παιδείας, θα βρει μπροστά του σωρεία καυτών ζητημάτων, που χρήζουν άμεσου χειρισμού. Ευελπιστούμε πως η νέα πολιτική ηγεσία του ΥΠΑΝ, θα επαναφέρει τον θεσμικό διάλογο, θα είναι λιγότερο συγκρουσιακή και θα επιδιώξει τη συνεργασία. Με καλή θέληση, στρατηγική, επενδύσεις και διάλογο, η Παιδεία του τόπου μπορεί να πάει μπροστά. Ο στόχος πρέπει να είναι κοινός. Η προάσπιση και ενίσχυση του Δημόσιου Σχολείου.

*Οργ. Γραμματέας ΠΟΕΔ, Γεν. Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ