ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΑ ΧΑΤΖΗΛΟΪΖΟΥ* ΚΑΙ ΤΟΥ ΒΑΛΕΝΤΙΝΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ**
Για να επιβληθεί η αλλαγή του συστήματος διορισμού το 2015, αναντίλεκτα έδρασαν πολλαπλές δυνάμεις, σε διάφορα επίπεδα. Με προσεκτικές κινήσεις και κάποιες φορές αφοριστικές τοποθετήσεις το τότε σύστημα διορισμού παρουσιάστηκε ως κάτι αναχρονιστικό και μεμπτό.
Στην τότε πρόταση του ΥΠΑΝ για νέο σύστημα διορισμού, τον Μάρτιο του 2015, έγινε ιδιαίτερη αναφορά στον τρόπο πρόσληψης των εκπαιδευτικών σε όλη την Ευρώπη. Οι εκπαιδευτικοί στην Ευρώπη προσλαμβάνονται με τέσσερις τρόπους: (α) ανταγωνιστικές εξετάσεις, (β) ανοικτή πρόσληψη (πρόσληψη απευθείας από τον εργοδότη, δηλαδή τα σχολεία ή τις τοπικές εκπαιδευτικές αρχές), (γ) κατάλογο υποψηφίων και (δ) συνδυασμό των πιο πάνω.
Το ΥΠΑΝ, για να πείσει το 2015 την κοινή γνώμη πως η Κύπρος αποτελούσε την εξαίρεση στον κανόνα σχετικά με το σύστημα διορισμού, παρουσίασε δεδομένα σύμφωνα με τα οποία «μόνο στην Κύπρο και στο Λουξεμβούργο οι διορισμοί γίνονται μέσω καταλόγου». Τα στοιχεία του ΥΠΑΝ βασίστηκαν στο δίκτυο Ευρυδίκη και σε έκθεση του 2013 (Key Data on Teachers and School Leaders in Europe)[1].
Είναι ενδιαφέρον να δούμε τι συμβαίνει σήμερα, 10 χρόνια μετά την έκθεση του 2013, σύμφωνα με τα στοιχεία του δικτύου Ευρυδίκη. Τελικά δικαιώθηκε το ΥΠΑΝ που ήθελε να εγκαταλείψει το σύστημα διορισμού μέσω καταλόγου υποψηφίων; Η τάση στην Ευρώπη ευνοεί τις εξετάσεις; Άλλες χώρες που εφάρμοζαν συνδυασμό ανοικτής πρόσληψης ή εξετάσεων με κατάλογο (Ιταλία, Πορτογαλία), σταμάτησαν να χρησιμοποιούν κατάλογο;
Η πραγματικότητα είναι πως ο αριθμός των χωρών που προσλαμβάνουν τους εκπαιδευτικούς μέσω καταλόγου υποψηφίων έχει αυξηθεί σημαντικά. Συγκεκριμένα:
- Μάλτα: Έχει εγκαταλείψει τις εξετάσεις και χρησιμοποιεί κατάλογο.
- Αυστρία: Πλέον χρησιμοποιεί συνδυασμό ανοικτής πρόσληψης με κατάλογο.
- Γερμανία: Από ανοικτή πρόσληψη πλέον χρησιμοποιεί κατάλογο αποκλειστικά.
- Λουξεμβούργο: Συνεχίζει με κατάλογο.
- Βέλγιο: Χρησιμοποιεί κατάλογο για τα δημόσια σχολεία.
- Πορτογαλία: Χρησιμοποιεί τους καταλόγους ως την κύρια μέθοδο πρόσληψης.
- Ελλάδα: Πλέον μετά από διάφορα αποτυχημένα συστήματα εξετάσεων χρησιμοποιεί κατάλογο, το προσοντολόγιο.
- Αλβανία: Χρησιμοποιεί καταλόγους.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν και τα στοιχεία για τις χώρες που χρησιμοποιούν εξετάσεις:
- Ιταλία: Οι εξετάσεις αφορούν σε μόνιμες θέσεις ενώ οι έκτακτες θέσεις πληρούνται από καταλόγους.
- Γαλλία: Εφαρμόζει εξετάσεις για τις μόνιμες θέσεις αλλά οι τεράστιες ελλείψεις σε προσωπικό τους έχουν αναγκάσει να εργοδοτήσουν δεκάδες χιλιάδες μη προσοντούχους εκπαιδευτικούς για να καλύψουν τα κενά.
- Λιχτενστάιν: Αναγκαστικά εφαρμόζει εξετάσεις επειδή οι εκπαιδευτικοί προέρχονται από άλλες χώρες και άλλα εκπαιδευτικά συστήματα, στο Λιχτενστάιν δεν υπάρχουν πανεπιστήμια.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του δικτύου Ευρυδίκη, η τάση είναι αυξητική στις χώρες της Ευρώπης για χρήση καταλόγων για διορισμό των εκπαιδευτικών. Περισσότερες χώρες πλέον χρησιμοποιούν κατάλογο παρά εξετάσεις, ενώ οι χώρες που χρησιμοποιούν εξετάσεις αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα έλλειψης εκπαιδευτικών.
Σύμφωνα με πρόσφατη αναφορά της Ουνέσκο[2] για το επάγγελμα του εκπαιδευτικού, σε παγκόσμιο επίπεδο υπάρχει ανάγκη για 44 εκατομμύρια επιπρόσθετους εκπαιδευτικούς, μέχρι το 2030. Μπορεί στην Κύπρο να υπάρχει πλεόνασμα εκπαιδευτικών, όμως αυτό είναι εικονικό. Στην πραγματικότητα, ήδη έχουν αρχίσει να παρατηρούνται ελλείψεις για πρόσληψη αντικαταστατών και συμβασιούχων στη Δημοτική Εκπαίδευση, κάτι το οποίο με την κατάργηση του καταλόγου διοριστέων μετά το 2027 θα επιδεινωθεί, δημιουργώντας τεράστια προβλήματα στο εκπαιδευτικό σύστημα.
Σύμφωνα με την ίδια αναφορά, η Ουνέσκο εισηγείται τη διατήρηση των νέων εκπαιδευτικών στο επάγγελμα. Στην Κύπρο όχι μόνο δεν γίνεται προσπάθεια διατήρησής τους στο επάγγελμα αλλά με μαθηματική ακρίβεια χιλιάδες εκπαιδευτικοί με εμπειρία θα εκδιωχθούν από το σύστημα το 2027.
Η διατήρηση των καταλόγων για τον διορισμό των εκπαιδευτικών είναι μια αναγκαιότητα η οποία θα αποτρέψει τη δημιουργία άλλων πολλαπλών προβλημάτων. Ας μην επαναλάβουμε τα λάθη άλλων χωρών, όπου πειραματίζονται με διάφορα συστήματα τα οποία αποδεικνύονται αποτυχημένα και αναγκάζονται να επιστρέψουν ξανά στα προηγούμενα, με αποτέλεσμα να δημιουργούν επαγγελματική ανασφάλεια και αβεβαιότητα στους νέους εκπαιδευτικούς. Έστω και τώρα, ας καταστήσουμε το σύστημα διορισμού βιώσιμο, προσαρμόζοντας το στο κυπριακό συγκείμενο, χρησιμοποιώντας την εμπειρία σε συνδυασμό με την ευκαιρία διορισμού των νεαρών εκπαιδευτικών.
*Οργανωτικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ., μέλος ΔΣ ΠΟΕΔ
**Αντικαταστάτης Δημοτικής